Gẹà: Awọn inúnmọ́n mọ́lẹ́ tó ń darí Ayé Àtijọ́dé

Ninu àwòrán sísẹ́ kọ̀ọ̀kan ti awọn ọgàdìn, ìtọsòna ohun ìṣẹ́lè tí ó wú, àti bákan náà ilé iṣẹ́pọ̀pò ti àwọn ikọ̀ orílẹ̀-èdè àtẹ̀jáde, ó wà ara kan tó dára gan-an ṣùgbọ́n ó jẹ́ irinṣẹ̀ pàtàkì: gíà. Láìyàdá afara, àwọn arìnrìn tí ó ní ẹ̀dá wọ̀nyí wọlé lára wọn, yí ipa sinu iṣẹ́, tàbí mú kí ènìyàn le ṣèrò, lọ́wọ́, àti bíbàjẹ́ nínú ọ̀nà tí kò sí ímọ̀ràn rẹ̀. Kí ni oogun irinṣẹ̀ kan, gíà jẹ́ àwọn olórin tí kò sìí hàn tó ní ifásítàndàrà, tó ń se ìtọ́ka láàárín agbègbèrè àti iṣẹ́ tí ó túmọ̀ sí ara.

Ìkìlò láìyàdá: Ìyípadà ti Gíà
Ìtàn ti gíà bẹ̀rẹ̀ ní àwọn orílẹ̀-èdè alágbàyé, nibí tí àwọn onímọ̀-ìwadií àkọ́kọ́ rí ìmọ̀lẹ̀ ti àwọn ilé iṣẹ́pọ̀pò tí ó ní ẹ̀dá láti mú ipa di pupọ̀. Pẹ̀lú ọdún 270 BCE, onímọ̀-ìwadií Giriiki, Ctesibius, lo ogun gíà nínú àwọn ikọ̀ omi láti jó àtòmómi, èyí tí ó jẹ́ kan nínú àwọn àfihàn akọ́kọ̀ ti ìlò gíà. Ṣùgbọ́n, Hero of Alexandria, onímọ̀-àlàyé Giriiki àti onímọ̀-ìwadií, á léta siwaju sii nínú àwọn ilé iṣẹ́pọ̀pò yìí, bí ó bá ṣe le lo àwọn ìtoǹka gíà mẹ́tánlá láti jó ìtọsòna àti agbègbèrè.
Ní ọ̀rúndún kìíní Sànmánì Tiwa, àwọn ará Róòmù ti lo àwọn ẹ̀rọ ìmára láti fi máa pọn ọkà àti láti gbé àwọn ohun èlò ìkọ́lé tó wúwo, èyí sì mú kí agbára wọn lè máa pín agbára lọ́nà tó gbéṣẹ́. Àmọ́, ohun èlò tó ṣe pàtàkì jù lọ láyé àtijọ́ ni ohun èlò kan tí wọ́n ń pè ní Antikythera Mechanism, wọ́n rí i nígbà tí ọkọ̀ òkun kan rì ní etíkun Antikythera lórílẹ̀-èdè Gíríìsì lọ́dún 1901. Ó ti wà láti nǹkan bí ọdún 150 sí ọdún 100 ṣáájú Sànmánì Kristẹni, "kọ́ǹpútà ìgbàanì" tó díjú yìí lo àwọn irinṣẹ́ bàbà láti sọ ipò àwọn nǹkan tó ń ṣẹlẹ̀ lójú ọ̀run, ìrọ̀lẹ́ àti ọjọ́ tí wọ́n máa ṣe àwọn ìdíje Òlíńpíìkì. Ìrísí rẹ̀ tí ó ní àwọn eyín tí a gé ní pàtó àti àwọn ohun èlò tó wà ní ààlà kò ní lè bára mu fún ohun tó lé ní ẹgbẹ̀rún ọdún.
Àkókò Ìtìnláà ti wàásù nípa àwọn ìmọ̀ tí a kìmọ̀ sí, pẹ̀lú àwọn gíàà tí ó ń darí àwọn ilé-ìdàgbàsókè ohun-èlèrìí, ilé-ìdàgbàsókè omi, àti àwọn ilẹ̀ktrónikùn ilẹ̀ orilẹ̀-èdè Èrópì. Bíbẹ̀ẹ́jọ́ Rẹnẹ̀sisì yìí di, àwọn inúánwò kan bí Léonárdo da Vincì yìí tóò sọ̀rọ̀ nípa àwọn àkaàbí oṣùwọn gíàà nínú àwọn iwe ìwé rẹ̀, pẹ̀lú àwọn agbèrègì gíàà àti àwọn gíàà alágbàrà, bésìdí pé dáradára wọn kò sílẹ̀. Àkókò Ìdánimọ̀ Ọjògbón léyìn ọdún mẹ́ta láààdìpọ̀ (18th) àti méjìláàlà (19th) ni ó ṣe ayipada nípa owu àti ìmọ̀ gíàà. Nígbà tí ibẹ̀lẹ̀ abẹbẹ̀ jẹ́ dídùn, ilé-ìdàgbàsókè fẹ́ gíàà tí ó dáara, tí ó ní imúndara tó pọ̀ jù lọ láti darí irinṣẹ. Àwọn ọna ìdánimọ́, bíi ìmọ̀ tàbí ìdánimọ̀ gíàà bòtàn nígbà àkókò Joseph Whitworth, inúánwò Amẹríkà, ní àkókò 1850s, yìí mú ká sì wọ̀ káàbí gíàà títọ̀ àti tó dára, ó sì máa ń darí ìdánimọ̀ ní àkókò náà.
Gíàà Módèèrùn: Iwulo, Ohun-èlèrìí, àti Ìmọ̀
Àdẹ́kọ́ àgbègbè láàyè yìí kò sílẹ̀ púpọ̀ nítorí àwọn akẹ́kọ̀ọ́ òyìnbó tó wà ní àkókò ayé kílọ. Nígbàtí àwọn ohun òpin àkọsílẹ̀, otó, ètò rorùn, àti àwọn ètò ìmúṣẹ iṣẹ́lẹ̀ wà nílànà, ìmọ̀-ẹ̀rọ ìdásílẹ̀ àdẹ́kọ́ yíyára ní ipílẹ̀, ìgbàgbọ́, àti ìfẹ́lẹ̀.​

Awọn Iru Àdẹ́kọ́ fún Gbogbo Ohun Kan​
Àdẹ́kọ́ wà ní àwọn iru àti ojú inú tí ó nífẹ̀rẹ̀, gbogbo kan wà fún iṣẹ́ pataki kan:​

Àdẹ́kọ́ Spur: Iru tó sobù jù lọ, pẹ̀lú àwọn ẹ̀yà tó tọ́nà tó wà lára àdẹ́kọ́, a máa n lò nínú àwọn ohun tó wà ní ilé, àwọn ohun tó dára fún ìdíje, àti àwọn ètò rorùn.​

Àdẹ́kọ́ Helical: Ní àwọn ẹ̀yà tó tọ́nà tó báa mú kí wọ́n báa jọba láàyè, yìyára nípa kí wọ́n maa dùn àti kí wọ́n máa jó. Dára jù fún iṣẹ́ tó nífẹ̀rẹ̀ bíi àwọn otó ìdìje àti àwọn turbine ohun òfin.​

Àdẹ́kọ́ Bevel: Wà ní àwọn ọ̀nà tó dára, ó le mu iṣẹ́ láàárín àwọn shaft tó báa jọ (bíi nínú àwọn otó differentials àti àwọn hand drills).​

Àdẹ́jọ̀nà lápáàdábí: Ṣe àdẹ́jọ̀nà tó ní àwọn ẹ̀yàdábí bíi àwọn sìlí sílí tàbí "worm" àti àwọn ẹ̀yàdábí fáwélèlè tí wọ́n ń sìlẹ̀ ní "worm wheel", ó ń pese iṣẹ́ alágbàárà tó dára jù lọ àti àwọn ibọ̀rọ̀yìn tí kò le ṣàtúnṣe ara rẹ̀ (a máa n lò nínú àwọn ìlànà tí ó yí ọ̀wọ́ orí ilé wọlé, àti àwọn ìlànà ìfowópamọ́).

Àdẹ́jọ̀nà Àwọn Ọ̀run: Àdẹ́jọ̀nà kan tí ó wà ní agbègbè tí a máa n pè ni "sun" tí àwọn ẹ̀yàdábí kekere bíi àwọn ọ̀run báa n gbìyànjú wọ́n ní isalẹ̀ àdẹ́jọ̀nà "ring" tí kò le di. Wọ́n jẹ́ kankun àti àfikún, wọ́n wà nínú àwọn ìtọ́rà àgbègbè ti àwọn arakùnrin àgbègbè, àwọn ètò òṣìṣẹ́, àti àwọn ìtọ́rà ìfowópamọ́ ti àwọn ìtọ́rà ìfowópamọ́.

Ẹ̀rọ àti Ifásàyìn: Ọmọ Èrọ Àlágbàárà
Ìṣẹ́ àdẹ́jọ̀nà bá jẹ́ láti inú ohun èlò rẹ̀ àti bí a ṣe èyí. Ohun èlò àtiṣe bíi irin àti silinda jẹ́ àtiṣe gan-an nítorí àlágbàárà rẹ̀, ṣùgbọ́n àwọn ìmọ̀ tuntun nínú ìmọ̀ silinda ti fa àwọn ohun èlò tuntun:

Alloy Steels: A máa n gbigbẹ́ ohun èlò yìí láti mú kí ó le dinku àwọn idàgbàsókè àti ìfànikàn, a máa n lò nínú àwọn ibòòtẹ́lẹ̀ tí ó ní àlágbàárà tó dára jù lọ bíi àwọn ìtọ́rà gíga ti àwọn trakita.

Titanium Alloys: Ohun èlò tí ó kọ̀ kọ̀ àti tí kò le sunmọ́, ó dára jù lọ fun àwọn àdẹ́jọ̀nà àwọn ọ̀run nínú àwọn ìtọ́rà jet àti àwọn arakùnrin àwọn ọ̀run.

Awọn apoti Polymer: A nlo wọn ninu awọn iṣẹlá àìtọ́nà, àìròkò láti ṣe ohun tó jẹ kí o máa rọpọ bíi ètò ilé-ofin ati àwòfaká àdánimọ̀ràn, ó sún pàtàkì àti ìyara kékè.​

Àwòfaká àtilẹ̀yìn ara ti parun siwaju lati d'iwulo ti o ga julọ. Àwòfaká Computer Numerical Control (CNC) ó n funni lara alabọde ti o kere julọ, pípa àwọn ẹ̀yà ododo ti a bà á fẹ́ẹ́ múlẹ̀ sí iwulo tí ó kéré jùlọ diẹ sii lórí irinmọlẹ̀ mẹ́ta. Àwòfaká àtilẹ̀yìn ara tabi 3D printing ti o ṣe ayipada ní ipa lori production gear nítorí pé ó n funni lara ti o lagbara, àwọn ẹ̀yà tí a dá silẹ̀ tó ko si ibamu mọ́—bíi àwọn gear tí ó kéré ju, àwọn ẹ̀yà tí ó nira fún àwọn drone ati àwọn robot.​

Àwọn Gear ni Agbaye Tuntun: Lati Awọn Ole si Energy Tí Kò Ní Iṣẹ́jú
Àdánudánpọ̀ lára àwọn ẹ̀rọ ayélujára, ṣùgbọ́n dùn kò sí i. Nínú ẹ̀rọ ìmọ̀-ìgbàlódé, àwọn ìmọ̀-ẹ̀rọ ìbẹ̀wò ní láti lè yipada ọna ati itara, tó máa pese olùṣọ kan láti bẹ̀rẹ̀ rirun nítorí bí ó ti dé òkunrin tàbí rirun gan-an nítorí bí ó ti dé ilẹ̀-ẹ̀rọ. Àwọn ẹ̀rọ alágbèsè (EV) n lò àwọn ìmọ̀-ẹ̀rọ kan kan tí wọn ní àdánudánpọ̀ tí ó tútù láti mú agbègbè bátárì tá a le lò, báyìí àwọn ẹ̀rọ alágbèsè mímọ̀ n lo àwọn ìmọ̀-ẹ̀rọ orílẹ̀-ede láti yipada láàárín agbara alágbèsè ati agbara bẹnsin.
Nínú agbara alágbètàn, àwọn ojú irin àdánudánpọ̀ ní láti yipada irin ajò alágbèsè (10–20 RPM) láti irin ajò alágbèsè (1,500–1,800 RPM) tí ó wúlò láti ṣe agbara. Bí ó tilẹ̀, àwọn ìmọ̀-ẹ̀rọ alágbèsè ní láti yipada irin ajò alágbèsè láti irin ajò alágbèsè, tí ó wúlò láti ṣe agbara.
Ìrìnlé àwòrán lààyè kan tó ṣe pàtàkì ní gbìnrìn ìgbàlódé. Àwọn ìgbàlódé tí ó kọ̀ lára wùú á sì fún ara ilé àwòrán alágbẹ̀tàn, àwọn ìkọ̀ roròbótíkà tó dára, àti àwọn arákùnrin tó kókó. Ní èyí tó jẹ́ ètò ìṣirò ayélujára, àwọn ìgbàlódé kekere ń darí ìfowósowópọ̀ nínú àwọn kámẹ́rò àti àwọn àdánisọ̀n tó yọrí nínú àwọn wàchìsì akọ́ba.
Ọ̀jọ̀ Ìbílẹ̀ Gbìnrìn: Gbìnrìn Mọ́tá, Títun, Àti Ayélujára
Gẹgẹ́ bí ètò ìgbàlọ sí, àwọn ìgbàlódé ń lọ sí inú ètò tuntun láti rí àwọn ìyàtọ̀ tuntun. Òtítọ̀ kan tó wà láyé yìí jẹ́ gbìnrìn mọ́tó—tí wọ́n fi àwọn àmì sí inú rẹ̀ láti mú ìwàdìí ìtutù, ìyọ̀, àti ìyípadà nígbà kan. Àwọn "gbìnrìn tó wọ́n pín" wọ̀nyí ń le kí á sìí rí ohun tó ń bá a lọ̀nà, ó sì máa fa ìdánilẹ́kọ̀ótá nínú àwọn ilé ìṣelé àti mú ìwàdiára wọ̀nyí di títun nínú àwọn ohun èlò tí ó wúró gan-an bíi àwọn inú ìjà.
Ìtọ́sọntọ̀ náà ti ń ṣàwárí àṣàyàn. Àwọn inúròrán ti ń ṣèdùró ohun èlò tí ó wà láti àwọn ohun èlò tí a kàn án, sì táabí àwọn ìmọ̀ gíga tó dáa fún ìdánilẹ́kọ̀ọ́ ilọsiwaju, láìbìkítà ìparinrẹ́n ilọsiwaju. Fún apẹẹrẹ, àwọn gíga tí kò ní "backlash" yìí mú kí àwọn EV àti àwọn ìmọ̀ ilọsiwaju ayéfún tó dáa lọ.
Ní ipò ìwọn kekere, àwọn gíga tí ó kekere ju iri bíbẹ̀rẹ̀ kan karọ̀ náà ti ń pese ààbò nínú àwọn ohun ìmọ̀ mọ̀tòtọ́, bíi àwọn arọta tí ó kekere tó le tẹ̀lí bẹ̀rẹ̀ ara ẹni fún ìfowópamọ̀ oòro tàbí ìbẹ̀wòra tí kò bá ilọsiwaju.

Itele
Lati Antikythera Mechanism si awọn giru ninu abada kan ti ofurufu, awọn ibora yii ti aabo atilẹwa ko si ologun ti aabo atilẹwa. Wọn jẹ akọpa ti imularada ohun elo—ṣiṣe igbala awọn iṣirò tuntun ti ibamu ati ipese sinu awọn ohun elo ti o wulo. Bi a ti nba lori inu ipo ti o ni ayika to dara julọ, awọn giru yoo ma baamu ipa pataki, naa baamu awọn idagbasoke ti o nkan si aye wa. Nigba kanna ti o baa bẹrẹ otutu rẹ, baa orisirisi aago tabi wo robot kan ṣiṣe, gbe akoko kan lati fẹran awọn giru: awọn inu ti ko le han ti o ṣe iru eyi gbogbo.